منظور از کاهش سرمایه چیست؟

در مطالب متعددی در خصوص افزایش سرمایه صحبت شده است ، اما کمتر به مقوله کاهش سرمایه پرداخته شده است، در این نوشتار به سوال، منظور از کاهش سرمایه چیست؟ پاسخ می دهیم.

کاهش سرمایه بر اساس قانون تجارت به دو شکل صورت می پذیرد:

الف- کاهش سرمایه اجباری

ب- کاهش سرمایه اختیاری

در ادامه به بررسی هر دو حالت خواهیم پرداخت.

الف ) منظور از کاهش سرمایه اجباری چیست؟

مطابق با مفاد ماده 141 اصلاحیه قانون تجارت:

اگربراثرزیانهای وارده حداقل نصف سرمایه شرکت ازمیان بـرود هیئـت مـدیره مکلـف اسـت بلافاصـله مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را دعوت نماید تـا موضـوع انحـلال یـا بقا ءشـرکت مـورد شـور و رای واقـع شود. هرگاه مجمع مزبور رای به انحلال شرکت ندهد باید درهمان جلـسه وبـا رعایـت مقـررات مـاده 6 ایـن قـانون سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد.

به عبارتی چنانچه زیان انباشته شرکت بیش از نصف سرمایه شرکت شود، هیات مدیره باید بالافاصله مجمع فوق العاده تشکیل دهد و در مجمع در رابطه با یکی از 2 موضوع ذیل تصمیم گیری شود:

1- شرکت منحل شود؟

2- شرکت کاهش سرمایه دهد؟

البته در ایران اکثر شرکتها با افزایش سرمایه از شمولیت این ماده خارج می شوند.

فرض کنید سرمایه شرکت الف 1000 ریال و زیان انباشته آن 600 ریال است، با توجه به اینکه زیان انباشته از نصف مبلغ سرمایه بیش تر شده است بنابراین مشمول ماده 141 اصلاحیه قانون تجارت می شود، شرکت بر اساس قانون 2 راه حل دارد:

1- شرکت را منحل کند

2- به میزان حداقل 200 ریال کاهش سرمایه بدهد ، یعنی اینکه از سرمایه و زیان انباشته هر کدام 200 ریال کسر کند که در این صورت مبلغ سرمایه شرکت 800 ریال و زیان انباشته 400 ریال می شود و به دلیل اینکه زیان انباشته بیش از نصف سرمایه نیست از شمولیت ماده 141 قانون تجارت خارج می شود.

ب ) منظور از کاهش سرمایه اختیاری چیست؟

اما علاوه بر موارد فوق شرکتها بر اساس مفاد ماده 189 اصلاحیه قانون تجارت می توانند به صورت اختیاری کاهش سرمایه داشته باشند.

ماده 189ـ علاوه برکاهش اجباری سرمایه مذکوردرماده 141 ، مجمع عمومی فوق العاده شرکت می تواند به پیشنهاد هیئت مدیره درمورد کاهش سرمایه شرکت بطوراختیاری اتخاذ تصمیم کند مشروط برآنکه براثرکاهش سرمایه بـه تساوی حقوق صاحبان سهام لطمه ای وارد نشود وسرمایه شرکت ازحداقل مقرردر ماده 5 این قانون کمترنگردد.
تبصره ـ کاهش اجباری سرمایه ازطریق کاهش تعداد یا مبلغ اسمی سهام صورت میگیرد و کاهش اختیاری سرمایه ازطریق کاهش بهای اسمی سهام به نسبت متساوی ودرمبلغ کاهش یافته هرسهم به صاحب آن انجام میگیرد.

همان طور که مشخص است قانون گذار روش های کاهش سرمایه اجباری و اختیاری را تفکیک نموده است به طوریکه در کاهش سرمایه اجباری شرکت می تواند از طریق کاهش تعداد یا مبلغ اسمی سهام اقدام نماید اما

کاهش اختیاری فقط از طریق کاهش بهای اسمی سهام صورت می پذیرد.