مقدمه :
مطابق با ابلاغیه مورخ 97/08/12 سازمان بورس و اوراق بهادار «دستورالعمل حاکمیت شرکتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران» لازم‌الاجرا گردید که در ادامه به اهمیت حسابداری در اجرای حاکمیت شرکتی خواهم پرداخت.
همچنین می توانید در لینک زیر نحوه پیاده سازی حاکمیت شرکتی را بر اساس مدل های ارایه شده در ایران مطالعه فرمایید.
نحوه پیاده سازی الزامات حاکمیت شرکتی در ایران
مطابق با این دستورالعمل هدف از اصول حاکمیت شرکتی، کمک به خط‌مشی‌گذاران در ارزیابی و بهبود چارچوب قانونی، مقرراتی و نهادی برای حاکمیت شرکتی با هدف حمایت از اثربخشی، کارایی، رشد پایدار و ثبات مالی شرکت تعیین گردید و هیات مدیره شرکتها باید نسبت به ایجاد، استمرار و تقویت سازوکارهای اثربخش جهت کسب اطمینان معقول از محقق شدن اصول حاکمیت شرکتی اقدام نماید. یکی از مهمترین ابزارهای هیات مدیره جهت اطمینان معقول از محقق شدن اهداف حاکمیت شرکتی سیستم اطلاعاتی حسابداری می باشد، در ادامه به اهمیت موضوع سیستم حسابداری در طراحی و پیاده سازی حاکمیت شرکتی خواهیم پرداخت.
حاکمیت شرکتی:
تعاریف بسیاری از حاکمیت شرکتی وجود دارد، طبق گفته سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، حاکمیت شرکتی مجموعه ای از روابط بين مديريت شرکت، هيأت مديره آن، سهامداران و سایر ذینفعان است.
مطابق با نظریه انتخاب عمومی که افراد منافع شخصی را بر منافع گروه ترجیح می دهند، مالکان، مدیران و سایر ذینفعان منافع خاص خود را دنبال م یکنند و طبیعتا تضاد منافع بین آنها نیز وجود دارد، بنابراین چنانچه ساختاری وجود نداشته باشد که روابط بین افراد را برقرار و ضمن تامین منافع تک تک افراد منافع کل گروه را نیز تامین کند، ممکن است اهداف بلندمدت شرکت که حداکثرسازی ثروت ذینفعان می باشد، حاصل نگردد.
حاکمیت شرکتی وظیفه ایجاد ساختار و روابط موثر فی مابین تمامی افراد فوق را به گونه ای دارد که ضمن تامین تمامی نیازهای افراد ذینفع، شرکت نیز به سلامت و در بهترین حالت ممکن به مقصد و هدف نهایی خود برسد.
بنابراین نظام حاکمیت شرکتی ساختاري را فراهم می کند که از طریق آن هدفهاي بنگاه تنظیم و وسایل دستیابی به هدفها و نظارت بر عملکرد تعیین می شود. این نظام، انگیزه لازم براي تحقق اهداف بنگاه را در مدیریت ایجاد و زمینه نظارت موثر را فراهم می کند. به این ترتیب، شرکتها منابع را با اثربخشی بیشتري به کار می گیرند(مکرمی، 1385).
اهمیت حسابداری در اجرای حاکمیت شرکتی:
سیستم حسابداری شرکت به عنوان بخشی از سیستم اطلاعاتی مدیران مسئولیت ثبت و ضبط تمامی رویدادهای مالی شرکت، تهیه گزارشات مالی مورد نیاز مدیران و سایر استفاده کنندگان برون سازمانی از جمله سازمان امور مالیاتی، سازمان تامین اجتماعی و سایر سازمانهای نظارتی، طراحی و اعمال کنترل های داخلی مالی و اداری جهت کاهش تخلفات و همچنین افزایش کارآیی و اثربخشی منابع شرکت را به عهده دارد.
اما نقش سیستم حسابداری در طراحی و پیاده سازی حاکمیت شرکتی چگونه است؟
امروزه سیستم حسابداری کارآمد به عنوان بخشی از سیستم اطلاعاتی مدیران، نقش اساسی در برنامه ریزی و کنترل امور شرکتها دارد.
به نظر نگارنده یک سیستم حسابداری کارآمد از زیرسیستم های زیر تشکیل می گردد و نقص هر کدام از زیر سیستم های موجود، کارآمدی کل سیستم حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی را زیر سوال می برد. ( شکل بالا)
همان طور که پیداست یک سیستم اطلاعاتی حسابداری از زیر سیستم های کمیته حسابرسی، حسابرسی داخلی، حسابرسی مستقل و معاونت مالی تشکیل می گردد.
معاونت مالی به عنوان بالاترین مقام مالی که زیر نظر مدیر عامل شرکت فعالیت می کند، وظیفه طراحی و پیاده سازی سیستم حسابداری و همچنین طراحی و اعمال کنترل های داخلی را به عهده دارد.
از طرفی کلیه شرکتها باید کمیته حسابرسی را تحت نظر هیات مدیره تشکیل و عملکرد آن را مورد نظارت قرار دهند. بنابراین یکی از مهمترین کمیته های تخصصی که مستقیما زیر نظر هیات مدیره فعالیت می کند، کمیته حسابرسی است.
هیات مدیره همچنین باید اقدامات لازم را جهت استقرار سازوکارهای کنترل داخلی اثربخش به منظور اطمینان‌بخشی معقول از حفاظت از داراییها و منابع شرکت در برابر اتلاف، تقلب و سوء استفاده، تحقق کارایی و اثربخشی عملیات شرکت، کیفیت گزارشگری مالی و غیرمالی و رعایت قوانین و مقررات، برقرار نماید. همچنین واحد حسابرسی داخلی را مطابق با ضوابط و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار، تشکیل و مورد نظارت قرار دهد.
هدف از تشكيل كميته حسابرسي، كمك به ايفاي مسئوليت نظارتي هيئت‌مديره و بهبود آن جهت كسب اطمينان معقول از اثربخشي فرآيندهاي نظام راهبري، مديريت ريسك و كنترل‌هاي داخلي، سلامت گزارشگري مالي، اثربخشي حسابرسي داخلي، استقلال حسابرس مستقل و اثربخشي حسابرسي مستقل و رعايت قوانين، مقررات و الزامات است.
یکی از مهمترین مسئوليت‌هاي كميته حسابرسي نسبت به كنترل‌هاي داخلي و مديريت ريسك، نظارت بر اثربخشي سيستم‌هاي كنترل داخلي شركت شامل كنترل فناوري اطلاعات و حفظ امنيت آنها و بررسي ارزيابي حسابرس داخلي از كنترل‌هاي داخلي و اظهار نظر حسابرس مستقل نسبت به كنترل‌هاي داخلي و ارائه گزارش كنترل‌هاي داخلي به هيئت‌مديره شامل ارزيابي و اظهارنظر نسبت به كنترل‌هاي داخلي شركت‌هاي فرعی است.
بنابراین یکی از مهمترین زیرمجموعه های یک سیستم حسابداری که می تواند در پیاده سازی اصولی حاکمیت شرکتی نقش بسیار با اهمیتی داشته باشد، کمیته حسابرسی شرکت است.
اما یکی دیگر از زیر مجموعه های سیستم حسابداری که باید به آن توجه ویژه ای شود، حسابرسی داخلی است.
حسابرسي داخلي با ايجاد رويكردي منظم و روشمند به شركت كمك مي‌كند كه براي دستيابي به اهداف خود، اثربخشي فرآيندهاي راهبري، مديريت ريسك و كنترل را ارزيابي نموده و بهبود بخشد.
دامنه عمليات واحد حسابرسي داخلي بايد به نحوي تعيين شود كه شبكه فرآيندهاي راهبري، مديريت ريسك و كنترل كه توسط مديريت شركت طراحي و ارايه شده است، در خصوص اینکه ريسك‌ها به نحو مناسب شناسايي و مديريت مي‌شوند و در مواقع لزوم تعامل با گروه‌هاي مختلف راهبري شركت به نحو مناسب وجود دارد و اطلاعات مالي، مديريتي و عملياتي با اهميت شركت، درست، قابل اعتماد و به موقع مي‌باشد وفعاليت هاي كاركنان مطابق با خط مشي‌ها، استانداردها، رويه‌ها، قوانين و مقررات مي‌باشد، اطمینان حاصل شود.
به منظور كسب اطمينان از مستقل بودن حسابرسان داخلي، واحد حسابرسي داخلي مستقيما زير نظر كميته حسابرسي فعاليت مي نمايد و مدير آن به پيشنهاد كميته حسابرسي توسط هيئت مديره منصوب مي شود. افزون بر اين گزار‌ش‌هاي حسابرسان داخلي در اختيار هيئت مديره و كميته حسابرسي قرار مي‌گيرد.
حسابرسی داخلی شرکت با بررسي و ارزيابي مستمر اثربخشي سيستم كنترل‌هاي داخلي و گزارش نتايج به كميته حسابرسي و هيئت‌مديره و پيگيري روش‌هاي بهبود سيستم كنترل‌هاي داخلي، ساختار کنترل داخلی شرکت را روز به روز کارآمدتر و مثمر ثمرتر می کند.
بنابراین تمامی رویدادهای مالی شرکت قبل از ثبت توسط معاونت مالی شرکت، در ساختار کنترل داخلی شرکت مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد که این خود امکان اشتباه و تخلف را به حداقل ممکن می رساند، معاونت مالی شرکت وظیفه پیاده سازی تمامی الزامات کنترل های داخلی مصوب هیات مدیره شرکت را به عهده دارد، از طرفی واحد حسابرسی داخلی به طور مستمر و مستقل ساختار کنترل داخلی شرکت را مورد ارزیابی قرار می دهد و عیب و ایرادهای احتمالی را به اطلاع کمیته حسابرسی می رساند و اعضای کمیته حسابرسی موارد را در جلسه هیات مدیره مطرح می نمایند و هیات مدیره به وسیله مدیر عامل شرکت و از طریق معاونت مالی الزام به اصلاح ساختار کنترل داخلی شرکت را فراهم می آورد. بنابراین در همچنین ساختاری ضمن ایجاد نظارت مستمر بر سیستم حسابداری شرکت، سیستم مزبور دایما در حال اصلاح و ارتقاء خواهد بود که این موضوع منجر به حفظ و بهبودسلامت مالی شرکت خواهد شد.
نتیجه گیری، حسابداری و حاکمیت شرکتی:
متاسفانه بسیاری از شرکتهای فعال در کشور به طور موثر از خدمات کمیته حسابرسی و حسابرسی داخلی استفاده نمی کنند، هر چند در وهله اول ممکن است هزینه های ناشی از بکارگیری کمیته حسابرسی و حسابرسی داخلی برای سهامداران و شرکتها چشمگیر به نظر برسد اما چنانچه به سیستم اطلاعاتی حسابداری به عنوان بخشی از سیستم اطلاعاتی مدیریت اعتقاد داشته باشیم و کاهش هزینه های ناشی از بکارگیری کمیته های حسابرسی و حسابرسی داخلی را در نظر بگیریم در مجموع برآیند بکارگیری کمیته حسابرسی و حسابرسی داخلی منجر به افزایش کارآیی و اثربخشی منابع شرکت و در نهایت افزایش ثروت بنگاه خواهد شد. بنابراین برای طراحی و پیاده سازی اصولی سیستم اطلاعاتی حسابداری فارغ از الزامات سازمانهای نظارتی باید کمیته حسابرسی و مدیریت حسابرسی داخلی در شرکتها فعال گردد.
دریافت مقاله اهمیت حسابداری در اجرای حاکمیت شرکتی ازروزنامه دنیای اقتصاد