اشخاص حقیقی، بخشی از مودیان نظام مالیاتی هستند.
درآمدی که این افراد از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌های قانون مالیات های مستقیم در ایران تحصیل کند. پس از کسر معافیت‌های مقرردر این قانون مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می‌باشد.
صاحبان مشاغل طبق تبصره ۳ ماده ۱۷۷ قانون مالیات های مستقیم مکلف‌اند ظرف چهارماه از تاریخ شروع فعالیت مراتب را کتبا به اداره امور مالیاتی محل اعلام نمایند.عدم انجام دادن تکلیف فوق در مهلت مقرر مشمول جریمه‌ای معادل ده درصد (۱۰%) مالیات قطعی و نیز موجب محرومیت از کلیه تسهیلات و معافیت‌های مالیاتی تا تاریخ شناسایی توسط اداره امور مالیاتی خواهد بود.
این حکم در مورد صاحبان مشاغلی که برای آنها از طرف مراجع ذیربط پروانه یا مجوز فعالیت صادر گردیده است، نخواهد بود.
طبق ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم صاحبان مشاغل باید دفاتر و یا اسناد و مدارک
حسب مورد را که با رعایت اصول و ضوابط مربوط از جمله اصول و ضوابط مربوط به تنظیم دفاتر تجاری موضوع قانون تجارت در خصوص تجار تنظیم می‌گردد برای تشخیص درآمد مشمول مالیات، نگهداری و اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس آنها تنظیم کنند.بر اساس آیین نامه اجرایی این ماده صاحبان مشاغل به سه گروه تقسیم شده اند:
گروه اول: مجموع مبلغ فروش کالا و خدمات سال قبل یا ده برابر درآمد مشمول مالیات قطعی شده (قبل از کسر معافیت) طبق آخرین برگ مالیات قطعی (مجموع اصلی و متمم) عملکرد سال ۱۳۹۱ و به بعد که تا تاریخ پایان دی ماه سال قبل از شروع سال مالیاتی ابلاغ شده باشد، هر کدام بیشتر از مبلغ سی میلیارد ریال باشد.
گروه دوم: مجموع مبلغ فروش کالا و خدمات سال قبل یا ده برابر درآمد مشمول مالیات قطعی شده (قبل از کسر معافیت) طبق آخرین برگ مالیات قطعی (مجموع اصلی و متمم) عملکرد سال ۱۳۹۱ و به بعد که تا تاریخ پایان دی ماه سال قبل از شروع سال مالیاتی ابلاغ شده باشد. هر کدام بیشتر از مبلغ ده میلیارد و تا سی میلیارد ریال باشد.
گروه سوم: مودیانی که در گروه های اول و دوم قرار نمی گیرند، جز گروه سوم محسوب می شوند.
اظهارنامه هر کدام از این گروهها باید حداقل شامل مواردی مانند اطلاعات هویتی،درآمد مشمول مالیات،بخشودگی های مالیاتی،معافیت های قانونی ومالیات متعلق، وحسب مورد موجودی مواد وکالا در اول وپایان دوره،واردات وصادارت کالاها وخدمات،صورت حساب سود وزیان، ترازنامه،اطلاعات شرکا و… باشد.صاحبان مشاغل گروه اول مکلف به نگهداری دفاتر روزنامه ،کل ویا سایر دفاترحسب مورد دستی یا ماشینی هستند،گروه دوم مکلفند برای هر سال مالیاتی اسناد ومدارک مربوط به معاملات خود را به تفکیک و ترتیب تاریخ وقوع هر یک از رویدادهای مالی، نگهداری وصورت درآمد وهزینه خود را به صورت ماهانه در چارچوب فرم های مربوط که در سایت سازمان مالیاتی کشور در دردسترس مودیان قرار دارند تنظیم نمایند.گروه سوم نیز مکلفند برای هر سال مالیاتی اسناد ومدارک مربوط به معاملات خود را نگهداری وخلاصه درآمد وهزینه سالانه خود را به شرح فرم خلاصه درآمد وهزینه سالانه مودیان گروه سوم که در سایت سازمان در دسترس است تنظیم نمایند.
ارائه اظهارنامه اشخاص حقیقی محدودیت زمانی دارد،طبق ماده ۱۰۰ این قانون، صاحبان مشاغل مکلفند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعایت های شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق نمونه ای که سازمان امور مالیاتی کشور ابلاغ کرده است.تنظیم وتا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ مذکور در ماده ۱۳۱ این قانون پرداخت نمایند. از آنجا که ارائه اظهارنامه مالیاتی توسط مودیان ورسیدگی به آن توسط نظام مالیاتی مهمترین مسئولیت متقابل این دو است وبه نوعی اساس وبنیاد سایر فعالیت هاست. هر چه این فرایند سریع تر، دقیق تر و آسان تر صورت بگیرد نتیجه آن برای هر دو طرف بهتر است.در طول چند سال گذشته تلاش بر این بوده نرم افزار وسخت افزار تحقق چنین مسئله ای فراهم شود.استفاده از سامانه های اطلاعاتی، گسترش فضاهای فیزیکی وامکانات ادرات مالیاتی، بکارگیری نیروهای جدید وتوسعه آموزش کارکنان و.. از مهمترین این اقدامات بوده است.
فصل پنجم قانون های مستقیم به وظایف مودیان اختصاص یافته است و در مواد ۱۷۷ تا ۱۸۱ این قانون وظایف آنان بر شمرده شده است،تسلیم اظهارنامه،مشخص نمودن محل سکونت ،نگهداری وثبت دفاتر واسناد ومدارک، و سوابق مالی توسط مودی بخشی از این وظایف هستند.مودیان در صورت ارائه مخدوش، ناقص این اطلاعات مشمول جریمههای پیش بینی شده در این قانون می شوند.
قانون مالیات های مستقیم با تفکیک وتقسیم بندی اشخاص حقیقی،اختصاص خرداد ماه برای تسلیم اظهارنامه،توضیح وتشریح شیوه ارائه اظهارنامه و تسهیل فرایندها زمینه انجام تکالیف مالیاتی مودیان را فراهم کرده است.در این میان نیز مودیان با ارائه صحیح، دقیق وبه موقع اظهارنامه وپرداخت مالیات متعلقه می توانند به وظایف قانونیشان عمل کنند.